صنعت نوشت‌افزار ایران در بازار جهانی کجا ایستاده است؟

صنعت نوشت‌افزار در ایران طی یک دهه گذشته تلاش کرده با استفاده از تمام ظرفیت‌های ممکن، جایگاه قابل قبولی را بتواند در بازار داخل به دست آورد. در حالی که یک دهه پیش شکل گرفتن صنعت نوشت‌افزار در ایران برای بسیاری دست‌نایافتنی و غیر ممکن بود، همت و توان تولیدکنندگان داخلی نشان داد که می‌توان با برنامه و گام به گام، در کنار اقلام خارجی، سهم قابل توجهی از سبد خانواده‌ها را به خود اختصاص داد.

اما صنعت نوشت‌افزار به این سادگی و آسانی به این مرحله نرسید. وجود عوامل تأثیرگذار بیرونی مانند شیوع کرونا و تعطیلی مدارس سبب شد تا چرخ تولید برخی از واحدها از کار بیفتد یا به کندی به کار خود ادامه دهد. نوشت‌افزار همانند دیگر بخش‌های صنعتی کشور در یک دهه گذشته با مشکلات خرد و کلان متعددی مواجه شد، اما توانست با برنامه‌ریزی و ترسیم چشم‌انداز، تا حد قابل قبولی به رشد خود ادامه دهد. دست اندرکاران این صنعت در آستانه ورود به دومین دهه فعالیت خود در نامه‌ای به رهبر معظم انقلاب، صادرات را از مهمترین برنامه‌های خود عنوان کرده بودند؛ امری که علی‌رغم ایجاد فرصت‌های متعدد، چالش‌های چشم‌گیری نیز پیش روی تولیدکنندگان خواهد گذاشت.

نوشت‌افزار که از جمله صنایع فرهنگی است، می‌تواند در کنار انتقال فرهنگ ایرانی اسلامی به دیگر کشورها، از منظر اقتصادی نیز سودآور باشد. گردش مالی حوزه صنایع فرهنگی، آمار عجیب و غریبی است. براساس آمارهای اعلام‌شده، دوهزار و 250 میلیارد دلار سهم صنعت صنایع فرهنگی در دنیا است، همچنین براساس پژوهش‌های انجام‌شده، 500 میلیارد دلار گردش مالی صنعت انیمیشن و صنایع وابسته در دنیا اعلام شده است که از این میان، فقط 222 میلیارد دلار گردش مالی انیمیشن در دنیا تخمین زده شده است. همچنین این صنعت توانسته است برای 29.5 میلیون نفر در دنیا اشتغال‌زایی کند.

اما ایران برای راه‌یابی به بازارهای لوازم‌التحریر منطقه، چه فرصت‌هایی دارد و از چه جایگاهی در سطح منطقه و جهانی برخوردار است؟ اردیبهشت‌ماه سال گذشته سند راهبردی صنعت نوشت‌افزار به منظور ترسیم وضع موجود و افق‌های پیش‌رو، منتشر شد. سندی که تا هفته قبل عمومی نشده بود و تنها تدوین‌کنندگان از مفاد و جزئیات آن اطلاع داشتند. در بخشی از این سند، به جایگاه ایران در صنعت نوشت‌افزار جهان و منطقه اشاره شده است.

براساس آمار منتشر شده در درگاه الکترونیکی ریسرچ اند مارکت، گردش مالی صنعت نوشت‌افزار در سال 2021 میلادی؛ 21.6 میلیارد یورو بوده است که این میزان در سال گذشته میلادی(2023) به 22.5 میلیارد یورو رسیده و پیش‌بینی می‌شود در سال جاری(2024) به 25 میلیارد یورو برسد. براساس تحقیقات صورت گرفته پیش‌بینی می‌شود گردش مالی این صنعت در سال 2030 میلادی به 32.3 میلیارد یورو برسد. اما ایران در کجای این معادلات تجاری در سطح جهانی ایستاده است؟

سند راهبردی نوشت‌افزار به منظور بررسی جایگاه منطقه‌ای و جهانی صنعت نوشت‌افزار ایران، ابتدا به ارزیابی میزان صادرات، واردات و تراز تجاری اقلام پرمصرف از جمله خودکار، ماژیک، مداد تحریر، مدادرنگی و ... پرداخته است. براساس آمار صادرات منتشر شده ارزش صادرات انواع خودکار، خودنویس، روان‌نویس، ماژیک و اجزا و قطعات مربوطه در جهان حدود 6/17 میلیارد یورو در سال 2021 بوده، کشورهای چین، ژاپن و آلمان بیشترین سهم صادرات را به خود اختصاص داده و ایران در میان 202 کشور در رتبه 66 صادرات قرار دارد.

با توجه به آمار منتشر شده، ارزش واردات انواع خودکار، خودنویس، ماژیک، روان‌نویس و اجزا و قطعات مربوطه در سال 2021 به 5/6 میلیارد یورو بوده که به ترتیب کشورهای آمریکا، فرانسه، آلمان و چین سهم عمده واردات را به خود اختصاص داده‌اند. ایران در میان 225 کشور رتبه 84 را در واردات دارد. با توجه به قرار گرفتن انواع خودکار و ماژیک در گروه کالایی 27، بخش عمده واردات مربوط به اجزا و قطعات همچون نوک ساچمه‌ای خودکار، فیلتر ماژیک و غیره است.

همچنین میزان واردات کشورهای هم‌جوار و منطقه در سال 2021 حدود 177 میلیون یورو بوده که با توجه به مشترکات فرهنگی و منطقه‌ای نشان‌دهنده ضرورت برنامه‌ریزی به منظور کسب سهم از بازار موجود است.

همچنین براساس آمار صادرات منتشر شده، ارزش واردات انواع مداد و مغز مداد در جهان حدود 1/5 میلیارد یورو در سال 2021 بوده که کشورهای چین، آلمان و برزیل بیشترین سهم صادرات را به خود اختصاص داده و ایران در میان 169 کشور در رتبه 68 صادرات قرار دارد. همچنین ارزش واردات انواع مداد و مغز مداد در سال 2021 به 1/4 میلیارد یورو رسیده و کشورهای آمریکا، آلمان و فرانسه سهم عمده واردات را به خود اختصاص داده‌اند. ایران در میان 220 کشور رتبه 100 را در واردات دارد که با توجه به قرار گرفتن انواع مداد و مدادرنگی در گروه کالایی 4، بخش عمده واردات مربوط به نوک مداد است. همچنین میزان واردات کشورهای هم‌جوار و منطقه در سال 2021 حدود 71 میلیون یورو بوده که با توجه به مشترکات فرهنگی و مذهبی نشان‌دهنده ضرورت برنامه‌ریزی به منظور افزایش سهم بازار قابل دسترس است.

طبق محاسبات، بیشترین نسبت تراز تجاری(صادرات/ واردات) مداد، مدادرنگی، مداد شمعی، مغز مداد متعلق به کشور ژاپن با عدد 18/34 است. ایران با نسبت 0/09 در رتبه بیست و دوم رتبه‌بندی مذکور قرار دارد.